1دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
تاریخ دریافت: 27 دی 1395،
تاریخ بازنگری: 25 اسفند 1395،
تاریخ پذیرش: 30 فروردین 1396
چکیده
هر شهر از مجموع کاربریهایش ساخته شده است و یکی از هدفهای مهم برنامهریزی شهری، ارتقاء و ساماندهی الگوی توزیع کاربریهاست. این مقاله نیز با آگاهی از توسعۀ نامنظم کاربریها در شهر سمنان، با هدف بررسی الگوی توزیع فضایی کاربریها این شهر انجام شده است. با توجه به این هدف، بر رویکردی کاربردی و ماهیتی توصیفی- تحلیلی مبتنی است. دادهها و اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانهای فراهم شده است. برای بررسی و تحلیل دادهها از روش کمّی (سرانه) و تحلیلهای فضایی- مکانی، از جمله مدلهای هیرشمن- هرفیندال، شاخص فشردگی، تابع Ripley's K، شاخص تنوع سیمپسون، شاخص تکهتکه شدگی، مدل کاربری ترکیبی Cervero و Duncan و نرمافراز Arc GIS استفاده است. نتایج روشهای پیشگفته نمایانگر فاصلۀ سرانۀ موجود کاربریهای شهر سمنان از سرانۀ استاندارد طرح جامع است. بیش از یک چهارم کاربریها در ناحیۀ 3 منطقۀ 1 تمرکز یافتهاند. ناحیۀ 1 منطقۀ 2 دارای بیشترین فشردگی و کمترین سهم از زمین بایر و ناحیۀ 2 منطقۀ 2 دارای بیشترین سهم از زمین بایر و قابلیت توسعه در سالهای آتی است. تابع K نشان داد که 67 درصد از کاربریها اراضی شهر سمنان بهصورت خوشهای و در مجاورت با یکدیگر توزیع شدهاند که این الگوی توزیع با افزایش فاصله رابطۀ معناداری دارد. میانگین شاخصهای F، H و D & Cنیز نشان داد که ناحیۀ 1 منطقۀ 2 از پیوستگی، تنوع و اختلاط کاربریهای بیشتری برخوردار است. تسلط چنین الگوی نامتوازنی در کاربری اراضی شهر سمنان نیازمند نظارت بر روند فعلی، برنامهریزی مجدد و ساماندهی ساخت و سازهاست.
ابراهیمزاده، عیسی. بذرافشان، جواد. حبیبزاده، کاظم. (1389). تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی روستاشهرهای کوچک در ایران با استفاده از GIS مورد: خوشرودپی بابل. مطالعات و پژوهشهای شهری- منظقهای، شمارۀ 5، صص 138-111.
ابراهیمزاده، عیسی. دارایی، مرضیه. دارایی، ابوالفضل. (1394). تحلیلی بر وضعیت امکانات و تسهیلات گردشگری شهر سمنان از منظر گردشگران با استفاده از آزمون پیرسون. نشریۀ پژوهش و برنامهریزی شهری، شمارۀ 22، صص 60-43.
رجبی، آزیتا. ملکی نظامآباد، رسول. (1394). تحلیل توزیع فضایی کاربری مسکونی از طریق بررسی تراکمهای شهری و نقش آن در توسعۀ پایدار شهر (مطالعۀ موردی: شهر میاندوآب). پژوهشهای جغرافیای انسانی، دورۀ 47، شمارۀ 3، صص 541-529.
رهنما، محمدرحیم. رضاییان، بیتا. (1393). سنجش میزان پراکنش و فشردگی شکل کلانشهرهای ایران با استفاده از مدلهای کمّی. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شمارۀ 16، صص 107-87.
رهنما، محمدرحیم. عباسزاده، غلامرضا. (1385). مطالعۀ تطبیقی سنجش درجۀ پراکنش/ فشردگی در کلانشهرهای سیدنی و مشهد. مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیهای، شمارۀ 6، صص 128-101.
ضرابی، اصغر. رشیدینیک، سیامک. قاسمیراد، حمدالله. (1389). تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی در شهر ایذه. پژوهش و برنامهریزی شهری، شمارۀ 3، صص 40-19.
علیاکبری، اسماعیل. عمادلدین، عذرا. (1391). ارزیابی کمّی و کیفی کاربریهای شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری (مطالعۀ موردی: ناحیۀ یک شهر گرگان). پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارۀ 79، صص 172-157.
فرجام، رسول. سلیمانی، محمد. تولایی، سیمین. رفیعیان، مجتبی. موحد، علی. (1392). توسعۀ شهری مبتنی بر ترکیب کاربریها؛ مروری بر ادبیات دانشگاهی آن در ایران. مجلۀ پژوهش و برنامهریزی شهری، شمارۀ 12، صص 48-23.
قربانی، رسول. ترکمننیا، نعیمه. (1394). بررسی تطبیقی نقش کاربری ترکیبی بر تولید سفر در محلات شهری (محلۀ چهنو و کارمندان منطقۀ 6 مشهد). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، شمارۀ 2، صص 92-81.
مختاری ملکآبادی، رضا. شکوهی، محمداجزاء. قاسمی، یاسر. (1391). تحلیل الگوی گسترش شهر بهشهر بر اساس مدلهای کمّی برنامهریزی منطقهای. مجلۀ پژوهش و برنامهریزی شهری، شمارۀ 8، صص 112-93.
مهندسین مشاور آرمانشهر. (1394). طرح جامع شهر سمنان (ضوابط و مقررات اجرایی). ادارۀ کل مسکن و شهرسازی استان سمنان.
مؤمنی، مهدی. بیکمحمدی، حسن. آروم، فلورا. (1389). تحلیلی بر کاربری اراضی منطقۀ یک شهر اصفهان. جغرافیا و مطالعات محیطی، شمارۀ 3، صص 44-27.
میرباقری، بابک. متکان، علیاکبر. (1388). ارزیابی کمّی میزان تمرکز توسعۀ اراضی شهری با تابع Ripleys K در GIS منطقۀ مورد مطالعه: محدودۀ شهرهای اسلامشهر، رباطکریم، نسیمشهر. پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارۀ 69، صص 66-51.
Croucher, K., Wallace, A., Duffy, S. (2012). The influence of land use mix, density and urban design on health: A critical literature review. The University of you Publishing, 54 pages.
Galster, G., Hanson, R., R. Ratcliffe, M., Wolman, H., Coleman, S., Freihage, J. (2001). Wrestling Sprawl to the Ground:Defining and Measuring an Elusive Concept. Housing Policy Debate, Vol 12, No 4, pp 681-717.
Garentt, N.S. (2009). Ordering the city : land use, policing, and the restoration of urban America. 1 edition,New Haven & London: Yale University Press. 289 pages.
Hong, M., Fath, B.D. (2009). Measurement and Spatial Distribution of Urban Land Use Compactness in Chaoyang District of Beijing, China.IIASA Interim Report, IIASA, Laxenburg, Austria, 24 pages.
Jabareen, Y. (2006). Sustainable Urban Forms Their Typologies, Models, and Concepts. Planning Education and Research, No, 26, pp 38-52.
Jenks, M., Burgess., (2001). Compact City: Sustainable Urban Forms for Developing Countries. 2 edition, London: Routledge Press. 356 pages.
Kleemann, J., Inkoom, J., Thiel, M., Shankar, S., Lautenbach, S., Furst, Ch., (2017). Peri-urban land use pattern and its relation to land use planning in Ghana, West Africa. Landscape and Urban Planning, No 22, pp 1-15.
OECD., (2012). Compact City Policies: A Comparative Assessment. OECD Green Growth Studies, OECD Publishing, 283 pages.
Ostojic, I., Glazar., (2012). Criteria for evaluation and guidelines for land use planning for sustainable urban development. Theory and Practice of Spatial Planning, No 162, pp 24-33.
XuanThinh, N., Arlt, G., Heber, B., Hennersdorf, J., Lehmann, I., (2002). Evaluation of urban land-use structures with a view to sustainable development. Environmental Impact Assessment Review, No 22, pp 475-492.
ابتدای صفحه